zondag 29 april 2012

Toespraak Conny Leijten tijdens de opening Expositie Struikelstenen 27 april 2012


Een mens is pas vergeten als zijn naam vergeten is. 

Tussen 225. 000 en 250. 000 Nederlanders zijn 
in Tweede Wereldoorlog omgebracht. Meer dan 100.000 Nederlandse joden en 7000 niet joodse Nederlanders zijn in concentratiekampen vermoord.

Primo Levi bracht zijn 1e dag in Auschwitz in zijn boek ‘Is dit een mens’ als volgt onder woorden:
Toen hebben we voor het eerst begrepen dat onze taal geen woorden heeft voor die misdaad, het vernietigen van een mens.
In één ogenblik, met een haast profetische helderziendheid, heeft de werkelijkheid zich aan ons geopenbaard: we liggen op de bodem. Lager dan zo kun je niet zinken: een ellendiger staat dan deze is er niet, kan er voor een mens ook niet zijn. Niets behoort ons meer toe: ze hebben ons onze kleren, onze schoenen, ons haar ontnomen; als we iets zeggen wordt er niet geluisterd, en als er geluisterd zou worden, zou men ons niet begrijpen.
Ook onze naam zullen ze ons afnemen: en als we die willen behouden, zullen we de kracht daartoe in onszelf moeten vinden; de kracht om met onze naam nog iets van onszelf, van degenen die wij waren, in leven te houden’

Een mens is pas vergeten als zijn naam vergeten is.
Dit is het motto van het Project Stolpersteine, een kunstproject waarmee gedeporteerde en vermoorde onschuldige burgers uit WO II hun naam terug krijgen. 
Expositie van dinsdag 24 april tot en met
zaterdag 16 juni 2012 in Bibliotheek Oss 
 
En daar gaat deze tentoonstelling over. Ik kwam dit project drie jaar geleden tegen in een krantenartikeltje. Indrukwekkend, slachtoffers hun naam terug geven, en als voorbijganger moeten buigen voor hun naam.

Ik ben Conny Leijten, lid van de 1e werkgroep Struikelstenen in Oss en schrijfster van levensverhalen.
Drie jaar geleden was ik druk met het boek over de straat waarin ik woon, de Dr. Hermanslaan, gewoon een bijzondere straat in Oss.
Onze straat bestond 90 jaar en ik interviewde ruim 25 mensen over het wonen in deze straat, vroeger en nu.


Boek dr. Hermanslaan. Geef u op voor de herdruk 
Ik sprak mensen die als kind in de jaren 20 en 30 in onze straat of buurt hadden gewoond, en steeds weer kwam het beeld naar boven van een aardig rustig straatje met een gemoedelijke dorpssfeer.
Een straatje waar veel kader, veel import woonde. Er waren verschillen tussen mensen, maar die stoorden niet. Bewoners die katholiek of hervormd of gereformeerd, joods of zelfs ‘niks’ waren.
Onze straat telt 23 woningen en daar woonden voor de oorlog 40 joodse mensen. Dat was 11% van de in totaal 364 joodse mensen die toen in Oss woonden. Hiervan zijn er in de Tweede Wereldoorlog 252 gedeporteerd, en slechts 6 teruggekomen.
Dus 246 slachtoffers. In het boekje van Guus Hes, ‘Opdat zij niet vergeten worden’ vond ik hun namen en ik schrok me rot. Uit ons straatje zijn in de oorlog 32 mensen opgepakt en vermoord, uit dat kleine straatje met 23 woningen. Er waren hele gezinnen bij met peuters, kleuters, schoolgaande kinderen. De jongste was Irma Andriesse, 1 jaar, en de oudste was Sibilla vd Giessen van 84.
Opgepakt omdat ze als groep waren gediskwalificeerd, geïsoleerd en geëlimineerd. Het nazisme had zijn zondebok gevonden.


De 246 namen worden genoemd in een filmpje
Ik ben op zoek gegaan naar gegevens over deze mensen. Dat was niet eenvoudig, van veel mensen is geen spoor meer te vinden. Het Rode Kruis kon me helpen aan data; geboren, gedeporteerd en vermoord. En soms nog een paar andere gegevens uit hun leven.
En toen ons boek een groot succes bleek, we hielden er namelijk wat geld aan over, was een bestemming gemakkelijk gevonden. Startkapitaal voor de oprichting van een monument voor onze vermoorde buurtbewoners; we sloten aan bij het project Stolpersteine, wij noemen het Struikelstenen van Gunther Demnig. Bewoners of vroeg ere bewoners van Goudmijnstraat en Spoorlaan haakten aan. We kregen contact met nabestaanden, buren van toen, schoolkameraadjes en noteerden hun herinneringen en zo ontstond er langzaam meer beeld van deze vermoorde buurtgenoten.
Er 
meldden zich sponsoren die letterlijk een steentje wilden bijdragen. We kregen telefoontjes als “ik wil betalen voor onze buurman van toen, ik betaal de struikelsteen voor de jongste zoon van nummer 7, daar was ik mee bevriend; ik betaal voor mijn tante, ik voor mijn oom, voor mijn grootvader, ik betaal voor degene die toen woonde in het huis waarin ik nu woon. De mensen van nu verbonden zich met de mensen van toen, de geschiedenis werd doorgegeven.


Op 23 juli 2011 legde Gunther Demnig de 56 stenen; 32 in de Dr. Hermanslaan, 20 in de Spoorlaan en 4 in de Goudmijnstraat.


Conny leidt na haar toespraak een groep rond met
 o.a. de Osse burgemeester  Wobine Buijs-Glaudemans
We vroegen aandacht van de openbare bibliotheek Maasland om nog iets te doen met alles wat we hadden verzameld en werden met open armen ontvangen.
Het resultaat ziet u hier. Er is de afgelopen maand kei en keihard gewerkt door tal van medewerkers van de bieb om deze expositie te realiseren, en we waren met stomheid geslagen toen we het resultaat zagen. Elk van de 56 slachtoffers genoemd, voor elk gezin, en dat zijn er in totaal 17 een
monument met tekst en beeldmateriaal.

Ik voel me erg betrokken bij dit project. Niet omdat het speciaal om Joodse, maar omdat het over gewone mensen gaat. Mensen met het recht op leven, omdat ze nou eenmaal geboren zijn. Mensen die hun gewone leventje leiden met hun wensen en hoop voor de toekomst. Met hun hebbelijkheden
en eigenaardigheden, hun liefdes en verlangens.
Mensen die er mochten zijn. Gewone mensen totdat ze werden gebrandmerkt als ongewone, ongewenste mensen.

Het begint met het benoemen van een groep als ‘anders’. Het gaat verder met het wegzetten van zo’n groep en hen isoleren, afnemen van hun rechten, hun naam, hun identiteit. En dan kan het gebeuren dat een groep gewone, onschuldige mensen als plaag wordt gezien, en dat machthebbers
zich tot doel stellen hen te elimineren, op transport te stellen. Dat kon zomaar gebeuren, dat kan zomaar gebeuren.


Toen ze de communisten kwamen halen heb ik niets gezegd ik was geen communist Toen ze de vakbondsleden kwamen halen heb ik niets gezegd ik was geen vakbondslidToen ze de joden kwamen halen heb ik niets gezegd ik was geen joodToen ze de katholieken kwamen halen heb ik niets gezegd ik was geen katholiekToen kwamen ze mij halen en er was niemand meer om iets te zeggen.  (gedicht Martin Niemöller)
Een Struikelsteen geeft de onschuldige slachtoffers hun naam terug, en hiermee een plaatsje in de geschiedenis.

Toen op 23 juli de 56 struikelstenen werden geplaatst sprak een van de nabestaanden Elsje de Leeuw de aanwezigen toe. Zij eindigde haar toespraak met deze woorden:
‘Heeft u enig idee hoe zwaar dit is en hoe wij, de 2-3 de generatie leven? Ik wens het niemand toe om altijd met een rugzak vol stenen, de oorlogsherinneringen van onze ouders, rond te lopen. Er lag altijd een schaduw over ons leven, de schaduw van het verlies.Maar vandaag, op deze dag, voel ik voor de tweede en derde generatie dat er wat stenen uit de zak verdwenen zijn en dat de zak een beetje lichter is. Dat komt door de Stolpersteine, de Struikel Stenen, die nu op de stoep van de Dr. Hermanslaan, de Goudmijnstraat en op de Spoorlaan komen te liggen en blijven liggen, opdat al deze dierbare mensen, die niemand ooit kwaad hebben gedaan, nooit vergeten zullen worden.’

Ik kan het niet beter zeggen.

Ik hoop dat u deze tentoonstelling met een goed gevoel tot u laat komen. De herinnering aan wie waren wordt verbonden met wie nu zijn.


Op zaterdag 19 mei 2012  is er een extra rondleiding georganiseerd langs de geplaatste struikelstenen onder begeleiding van Conny Leijten en stadsgids Jan Ulijn. Opgeven via de bibliotheek Oss of e-mail struikelstenenoss@gmail.com



 


maandag 23 april 2012

Persbericht, april 2012

Het verhaal achter de Struikelstenen in Osse straten
Expositie in de Bibliotheek Oss: 'Een mens is pas vergeten als zijn naam vergeten is'

Van dinsdag 24 april tot en met zaterdag 16 juni 2012 is er in de Bibliotheek Oss een bijzondere tentoonstelling te zien over Struikelstenen. In 2011 zijn in het trottoir voor woonhuizen in de Dr. Hermanslaan, Spoorlaan en Goudmijnstraat in Oss 56 struikelsteentjes geplaatst ter nagedachtenis van de voormalige joodse bewoners die in de tweede wereldoorlog zijn gedeporteerd en omgekomen. In samenwerking met initiatiefneemster
Conny Leijten organiseert de Bibliotheek Oss rondom de tentoonstelling een aantal activiteiten waarin het persoonlijke verhaal achter elke struikelsteen wordt verteld.

Lezing, rondleiding en blog
Op maandag 14 mei geeft Conny Leijten om 20.00 uur een lezing in de Bibliotheek en de toegang is gratis. Op zaterdag 19 mei is er een rondleiding georganiseerd langs de geplaatste struikelstenen onder begeleiding van Conny Leijten en stadsgids Jan Ulijn.
Het startpunt is bij de Bibliotheek om 14.00 uur. Deelnemers dienen zich vooraf aan te melden bij de bibliotheek, maximaal 25 personen kunnen aan de rondleiding deelnemen.
Tijdens de officiële opening van de tentoonstelling op vrijdag 27 april wordt een blog over de Struikelstenen in Oss geïntroduceerd, te vinden op http://struikelstenenoss.blogspot.com/

Struikelstenen
Struikelstenen zijn feitelijk niet meer dan betonnen keien van 10x10x10 cm met een messing bovenplaat. Daarin is de naam en geboortedatum van een persoon gegraveerd, de datum van deportatie en de datum en plaats waar het slachtoffer is vermoord.
De Struikelstenen maken deel uit van een internationaal project ‘Stolpersteine’, dat zich uitstrekt tot bijvoorbeeld Italië en de Oekraïne. Het is gestart door de Duitse kunstenaar Gunter Demnig, een kind van nazi-ouders, die met deze actie herinneringstekens plaatst voor alle slachtoffers van het nationaal-socialisme. Voor hem zijn de stenen een manier om boete te doen en zijn schaamte te compenseren. Hij maakt de stenen in zijn eigen atelier en
plaatst ze zoveel mogelijk eigenhandig. “Um den Stein lesen zu können, muss man sich vor dem Opfer verbeugen” (Gunter Demnig).
Voor een stad en een samenleving zijn de stenen een middel om de verhalen van de veelal joodse slachtoffers levend te houden voor nieuwe generaties. In tientallen steden in Nederland, maar ook in andere landen die bij de tweede wereldoorlog betrokken waren, zijn al zo’n 30.000 ‘struikelstenen’ geplaatst.

Struikelstenen in Oss
Het initiatief voor de 56 struikelstenen die in Oss zijn geplaatst, is genomen door bewoners van de Dr. Hermanslaan, bewoners en nabestaanden vanuit de Goudmijnstraat en Spoorlaan hebben zich hierbij aangesloten. De huidige stenen zijn bekostigd met de bescheiden winst van het boek: Dr. Hermanslaan, gewoon een bijzondere straat en diverse
giften van particulieren.
Tijdens de tentoonstelling in de Bibliotheek Oss vindt u achtergrondinformatie over de persoonlijke verhalen achter de struikelstenen in deze drie Osse straten. De informatie is verzameld met behulp van Conny Leijten, nabestaanden van de slachtoffers, het Stadsarchief Oss en het Brabants Historisch Informatie Centrum.
Hopelijk zal de tentoonstelling in de Bibliotheek Oss ertoe leiden dat andere Osse inwoners worden geïnspireerd om hun ‘steentje’ bij te dragen, zodat alle Osse gedeporteerden een gedachtenissteentje voor hun voormalige woonhuis krijgen en de geschiedenis niet wordt vergeten.

Einde persbericht.
Contact: struikelstenenoss@gmail.com
Giften Op ASN  bank: 70.81.05.823, t.n.v. N. Schouten, Oss . 

vrijdag 13 april 2012

Het verhaal achter de struikelstenen Oss: 'Een mens is pas vergeten als zijn naam vergeten is'. De tentoonstelling Struikelstenen in de straten van Oss is te zien van dinsdag 24 april tot en met zaterdag 16 juni 2012. 

In 2011 zijn in het trottoir voor woonhuizen in de Dr. Hermanslaan, Spoorlaan en Goudmijnstraat in Oss 56 struikelsteentjes geplaatst ter nagedachtenis van de joodse bewoners die in de tweede wereldoorlog zijn gedeporteerd en omgekomen. In samenwerking met initiatiefneemster Conny Leijten organiseert de Bibliotheek Oss rondom de tentoonstelling een aantal activiteiten waarin het persoonlijke verhaal achter elke struikelsteen wordt verteld.

Lezing, rondleiding en blog
*  Maandag 14 mei 2012 geeft Conny Leijten om 20.00 uur een lezing in de Bibliotheek en de toegang is gratis.
*  Zaterdag 19 mei 2012 is er een rondleiding georganiseerd langs de geplaatste struikelstenen onder begeleiding van Conny Leijten en stadsgids Jan Ulijn. Het startpunt is bij de Bibliotheek om 14.00 uur. Deelnemers dienen zich vooraf aan te melden bij de bibliotheek, maximaal 25 personen kunnen aan de rondleiding deelnemen.
*  Tijdens de officiële opening van de tentoonstelling op vrijdag 27 april 2012 wordt een blog over de Struikelstenen in Oss geïntroduceerd.


Struikelstenen
Struikelstenen zijn betonnen keien van 10x10x10 cm met een messing bovenplaat. Daarin is de naam en geboortedatum van een persoon gegraveerd, de datum van deportatie en de datum en plaats waar het slachtoffer is vermoord.
De Struikelstenen maken deel uit van een internationaal project ‘Stolpersteine’, dat zich uitstrekt tot onder andere Italië en de Oekraïne. Het is gestart door de Duitse kunstenaar Gunter Demnig, een kind van nazi-ouders, die met deze actie herinneringstekens plaatst voor alle slachtoffers van het nationaal-socialisme. Voor hem zijn de stenen een manier om boete te doen en zijn schaamte te compenseren. Hij maakt de stenen in zijn eigen atelier en plaatst ze zoveel mogelijk eigenhandig. “Um den Stein lesen zu können, muss man sich vor dem Opfer verbeugen” (Gunter Demnig).
Voor een stad en een samenleving zijn de stenen een middel om de verhalen van de veelal joodse slachtoffers levend te houden voor nieuwe generaties. In tientallen steden in Nederland, maar ook in andere landen die bij de tweede wereldoorlog betrokken waren, zijn al zo’n 30.000 ‘struikelstenen’ geplaatst.



Struikelstenen in Oss.
Het initiatief voor de 56 struikelstenen die in Oss zijn geplaatst, is genomen door bewoners van de Dr. Hermanslaan en bewoners uit de Goudmijnstraat en Spoorlaan hebben zich hierbij aangesloten. De huidige stenen zijn bekostigd met de bescheiden winst van het boek: Dr. Hermanslaan, gewoon een bijzondere straat en giften van particulieren.
Tijdens de tentoonstelling in de Bibliotheek Oss vindt u achtergrondinformatie over de persoonlijke verhalen achter de struikelstenen in deze drie Osse straten. De informatie is verzameld met behulp van Conny Leijten, nabestaanden van de slachtoffers, het Stadsarchief Oss en het Brabants Historisch Informatie Centrum. Hopelijk zal de tentoonstelling in de Bibliotheek Oss ertoe leiden dat andere Osse inwoners worden geïnspireerd om hun ‘steentje’ bij te dragen, zodat alle Osse gedeporteerden een gedachtenissteentje voor hun voormalige woonhuis krijgen en de geschiedenis niet wordt vergeten.

Meer D-TV filmpje: http://www.d-tv.nl/index.php/nieuws/7352-struikelstenen-vermoorde-joden-video.html


Herdenkingsmonumenten in Oss

Naast de geplaatst struikelstenen zijn er nog een drietal monumenten in Oss die de Joodse bewoners van Oss herdenken.




Herdachte groepen: Vervolgden Nederland
Onthulling: 4 mei 1993
Het 'Joods monument' in Oss is een zwartgranieten gedenksteen.
De gedenksteen is circa 90 centimeter hoog en 45 centimeter breed.

Tekst
De tekst op het monument luidt:

'"OPDAT ZIJ NIET VERGETEN WORDEN"

OSS KENDE EEN BLOEIENDE JOODSE GEMEENTE
IN 1940 LIET DE DUITSE BEZETTER HAAR
REGISTREREN. ZIJ TELDE 364 PERSONEN.
VAN HEN WERDEN ER 252 GEDEPORTEERD.
SLECHTS ZES MENSEN OVERLEFDEN DE
CONCENTRATIEKAMPEN EN KEERDEN
IN OSS TERUG.

4 MEI 1993'.
Locatie
Het monument bevindt zich in de hal van het gemeentehuis aan de Raadhuislaan in Oss.
Herdachte groepen: Vervolgden Nederland
Ontwerper: Frans van der Burgt
Onthulling: 4 mei 1960
Het oorlogsmonument in Oss is een bronzen beeld van een mannen- en een vrouwenfiguur. Het beeld is geplaatst op een voetstuk. Het monument is 2 meter 60 hoog. Het voetstuk is 90 centimeter hoog, 1 meter 50 breed en 1 meter diep.

Teksten
De tekst op de voorkant van het voetstuk luidt:

'OPDAT WIJ NIET VERGETEN'.

De tekst op de achterkant van het voetstuk luidt:

'TENGEVOLGE VAN OORLOG EN BEZETTING
ZIJN IN DE JAREN 1940 - 1945
MEER DAN 300 MEDEBURGERS
OM HET LEVEN GEKOMEN'.

Symboliek
Het beeld staat symbool voor de vele joodse inwoners van Oss die in de Tweede Wereldoorlog door de bezetter zijn gedeporteerd.







Het 'Monument voor Vrijheid, Verdraagzaamheid en Vrede' in Oss is opgericht ter nagedachtenis aan Ossenaren die als militair of verzetsstrijder zijn omgekomen in de tweede wereldoorlog of tijdens de politionele acties in het voormalig Nederlands-Indië.
De namen van deze personen zijn vermeld op het monument. Daarnaast benadrukt het monument de nooit eindigende inspanningen die nodig zijn voor het behoud van vrijheid,verdraagzaamheid en vrede.

Herdachte groepen:
Zij die hun leven hebben gegeven voor vrijheid, verdraagzaamheid en vrede, zowel tijdens oorlogen als vredesmissies vanaf 1940: m.n. militairen in dienst van het Nederlands Koninkrijk tijdens en na de tweede wereldoorlog en Verzet Nederland.

Ontwerper: Ger van Iperen-Schenkels (1942), gebaseerd op een idee van Leo Schrans.

Officiële onthulling: 19 September 2003. Op deze datum vindt er jaarlijks een herdenking plaats.

Monument
Het 'Monument voor Vrijheid, Verdraagzaamheid en Vrede' in Oss bestaat uit een bakstenen ronding, waarop zeven natuurstenen panelen zijn aangebracht. Het object is 3 meter hoog, 9 meter 90 breed en 2 meter 30 diep. Daarvoor staat een roestvrijstalen boog van 4 meter hoog, 9 meter breed en 1 meter diep. De boog is vervaardigd uit twee gebogen en gedraaide pijpen van 10 meter 80 lang en met een doorsnede van 16 centimeter. Tussen de pijpen
zijn spijltjes gelast van 50 centimeter lang en met een doorsnede van 2 centimeter. Het monument is een initiatief van oud-militairen en verzetstrijders uit Oss en gebouwd door leerlingen van Het Hooghuis, locatie zuid, afdeling bouwtechniek. De werktekeningen voor het metselwerk zijn gemaakt door Johan van der Loop, destijds leerling aan ROC De Leijgraaf.

Symboliek
De halve gedraaide boog symboliseert de abrupte wendingen en eindigheid van het leven.

De tekst op de bovenzijde van de ronding luidt:
VRIJHEID VERDRAAGZAAMHEID VREDE.

Op het vijfde en zesde paneel zijn teksten van jongeren aangebracht met als thema vrijheid,
verdraagzaamheid en vrede.

Het Monument voor Vrijheid, Verdraagzaamheid en Vrede is geplaatst aan de Prof.Regoutstraat in Oss.


Dit monument herdenkt de inwoners van Oss die zijn omgekomen in de Tweede Wereldoorlog.

Op het monument staat deze tekst:

VRIJHEID VERDRAAGZAAMHEID VREDE


OMGEKOMEN ALS MILITAIR 1940 - 1945

J.A. Broers 1911 - 1940 Hoogerheide
P.J. Denekamp 1907 - 1940 Delft
C. Droomers 1904 - 1940 's-Gravenhage
R. Frank 1909 - 1942 Timorzee
P.J. van Kuijk 1917 - 1942 Balikpapan
F.J. van der Leest 1919 - 1944 's-Hertogenbosch
O.G. Neuschäfer 1917 - 1940 Rhenen
H.W. Ulijn 1905 - 1940 's-Gravenhage
H.J. Vos 1920 - 1940 Bedburg-Hau

OMGEKOMEN IN HET VERZET 1940 - 1945

C.L. Breukhoven 1920 - 1945 Wittstock
F.T.H.M. van Gulick 1913 - 1945 BergenBelsen
J.E. van der Helden 1912 - 1944 Neuengamme
G.J.A. Konig 1895 - 1945 Neuengamme
A.A. van Lamoen 1911 - 1944 Neuengamme
M. de Langen 1918 - 1944 Vught
J.M. Nelissen 1913 - 1944 Breda
H. Parlevliet 1916 - 1944 Mauthausen
J.H. de Roos 1920 - 1944 Sangerhausen
mevrouw J.J. de Vries 1902 - 1945 Ravensbruck
Titus Brandsma 1881 - 1942 Dachau


Meer informatie:

http://www.oorlogsmusea.nl/artikel/13352/Oorlogsmonument-Vrijheid-Verdraagzaamheid-Vrede.html

http://www.4en5mei.nl/herinneren/oorlogsmonumenten/monumenten_zoeken/
oorlogsmonument/2633

vrijdag 6 april 2012

Opdat zij niet vergeten worden "het verhaal"

Het boekje "Opdat zij niet vergeten worden" geschreven door (Guus) G. Hes en J. Bader is volledig overgezet naar de site. Het verhaal is te lezen bij het kopje "boek: opdat zij niet vergeten worden" en de namen staan bij de straten. Diverse extra bronnen en foto's vullen het verhaal aan.

Is het wel waar dat er in de oorlog in Oss weinig is gebeurd? Zeker, op het eerste gezicht, vergeleken met andere Brabantse steden en dorpen is er ogenschijnlijk weinig voorgevallen 1). Het verlies aan mensenlevens door oorlogsgeweld en verzetsdaden bleef beperkt tot nauwelijks meer dan een tiental slachtoffers en de schade aan have en goed bleef gering. Natuurlijk waren er de ontberingen, de schaarste en de distributie waaronder de burgerbevolking te lijden had. Onderdrukking en vrijheidsbeperking, de angst en onzekerheid die hiervan het gevolg waren, maakten het leven van alledag vaak tot een beproeving. Maar dit gold voor de gehele bevolking in bezet Nederland. In de officiële geschiedschrijving van de Tweede Wereldoorlog is Oss nauwelijks terug te vinden. Of het moeten de gebeurtenissen zijn uit 1938 die als de 'zaak Oss' in de Nederlandse politiek nog lang zouden nazinderen 2). Tot zover geen bijzonderheden. Oss zou de oorlog niet zo slecht doorgekomen zijn. Maar was de werkelijkheid niet anders? Is er een leemte in het geheugen van de stad?
Lees verder : "boek: opdat zij niet vergeten worden"